Բեա Էհլերս-Քերբեկյան
Բեա Էհլերս-Քերբեկյանը գերմանական եւ միջազգային թատրոնի բեմում է արդեն 25 տարի, իսկ այժմ իր անհատական ներկայացմամբ շրջագայում է Գերմանիայում, Հայաստանում եւ Թուրքիայում։ Իր թատերական նախագծերի եւ դրամատիկական արվեստի համար արժանացել է մի շարք մրցանակների, այդ թվում՝ մոնոներկայացումների մոսկովյան միջազգային փառատոնի եւ հայկական «Արտավազդ» թատերական մրցանակաբաշխության կողմից։
Բեան ծնվել է հարավարեւմտյան Գերմանիայի Բլեք ֆորեսթ (սեւ անտառ) լեռնային շրջանի փոքրիկ մի գյուղում: Նրա մայրը հայ էր, հայրը՝ գերմանացի։ Նա դեռ երեխա էր, երբ առաջին անգամ զգաց «համագյուղացիների այլատյացությունը»։ Ինքնության ու պատկանելության մասին հարցադրումներն ուղղորդեցին նրան դեպի թատրոն ու գիտություն։ Համբուրգում նա ուսանեց թատերական արվեստ, իսկ ավելի ուշ՝ դրամա ու թատերական թերապիա Ֆրայբուրգի կիրառական գիտությունների համալսարանում։ 2003 թվականին «Արմմոնո» մոնոներկայացումների փառատոնին մասնակցելու հրավերը պատճառ դարձավ Հայաստան կատարած առաջին շրջագայության, ինչը նա համարում է իր «կենսագրությունը ձեւավորած» փորձառություններից։ Այս ճամփորդությունը նրան հուշեց իր աշխատանքը նվիրել Հայոց ցեղասպանության թեմային եւ մի շարք այլ ծրագրեր նախաձեռնել։ Նա մասնակցել է Էդգար Հիլզենրաթի «Վերջին մտքի հեքիաթը» գործի հիման վրա ներկայացման ստեղծմանը՝ Երեւանի երիտասարդական թատրոնի հետ համագործակցությամբ, ինչպես նաեւ խաղացել է թուրք հեղինակ Դողան Աքհանլիի ստեղծագործության հիման վրա բեմադրված «Աննայի լռությունը» (Annes Schweigen) մոնոներկայացումը։
| Բեայի ծնողները՝ Մարո Քերբեկյանը եւ Դիտեր Էհլերսը |
Բեայի մայրը՝ Մարո Քերբեկյանը, մինչ վերջնականապես Գերմանիայում հաստատվելն ստիպված էր մի քանի անգամ փոխել բնակության վայրը։ Նա խելացի ու կենսուրախ կին էր, որը վարժ տիրապետում էր ութ լեզվի։ Սակայն կյանքի դժվարություններին բախվելով՝ քաջությունը երբեմն լքում էր նրան՝ տեղի տալով խոր վշտին, որը նրան անհասանելի էր դարձնում իր երեխաների համար։
«Նման տրամադրությունների ազդեցությամբ նա, ասենք, այսպիսի բաներ էր խոսում. «Գիտե՞ս, Բեա, նրանք մեզ կենդանիների պես էին մորթում՝ մայրերի արգանդից ողջ-ողջ դուրս թափելով երեխաներին»»,- հիշում է Բեան։
Ի՞նչ ցնցում էր ապրել Մարոն, որը նրան զգայուն էր դարձրել տխության նկատմամբ։ Ի վերջո, Մարոյի ծնողնե՛րն էին վերապրել Հայոց ցեղասպանությունը։ Բեային երկար ժամանակ հրաժարվում էին տալ այդ հարցի պատասխանը, մինչեւ մի օր նա խնդրեց, որ իր քեռի Գագոն գրի առնի իր հուշերը։ Գագոն, որն այժմ ապրում է Միացյալ Նահանգներում, ուրախությամբ ստանձնեց այդ պարտականությունը։
Եթովպիայի կայսրը
Բեայի մայրական պապը՝ Հրանտ Քերբեկյանը, ծնվել է Արաբկիրում (Օսմանյան կայսրության տարածքում)։ Հայոց ցեղասպանությունն իրականացվել է նրա աչքի առջեւ։ Երեխա էր, երբ կորցրեց հորը, որը շատ սիրված մանկավարժ էր։ Հենց տղայի ներկայությամբ նրան կախաղան հանեցին շուկայի հրապարակում՝ այլ մտավորականների հետ։ Քերբեկյան ընտանիքն այնուհետեւ փախուստի դիմեց՝ ուղեւորվելով Եթովպիա, որտեղ տասնամյակներ առաջ բնակություն էին հաստատել մի քանի հարազատներ։ Քերբեկյանները սերտ կապեր ունեին արքայական ընտանիքի հետ, որը մի քանի սերունդ շարունակ նրանց երկարամյա գործատուն էր։ Նրանք մեծ հեղինակություն ու հարգանք էին վայելում Մենելիք կայսեր պալատում։
| Քերբեկյան ընտանիքի հարազատները Ադիս Աբեբայում |
«Հրանտը մեծահոգի էր, սրտաբաց ու ինքնավստահ»,- գրում է Բեայի Գագո մորեղբայրը։ Նա շինարարությունում աշխատելով ապրուստի միջոց էր վաստակում։ Սրբուհի անունով զմյուռնիացի մի երիտասարդ կնոջ գեղեցկությամբ տարված՝ նա ամուսնության առաջարկ է անում։ «Քո Սրբուհի տատիկը բարեկազմ, հաճելի բնավորությամբ շատ գրավիչ մի կին էր»,- գրում է Գագոն իր հուշերում։
Ինչպես Հրանտին, Սրբուհուն նույնպես ցնցել էին 1915թ. իրադարձությունները։ Նրա հայրն սպանվել էր Զմյուռնիայում քրիստոնյա փոքրամասնությունների դեմ կազմակերպված ջարդերի ժամանակ՝ կացնի հարված ստանալով գլխին։ «Պատկառելի տարիքում միայն նա պատմեց մեզ այդ ամենը։ Ողջ կյանքում այդ ողբերգության բեռը կրել էր իր մեջ։ Ինչպես եւ պապիկիս ընտանիքը, նա նույնպես իր ընտանիքի մնացած անդամների հետ փախել էր Եթովպիա»,- պատմում է Բեան։
| Գագո Քերբեկյանը մոր՝ Սրբուհու հետ |
Կրկին տեղահանված
Հրանտն ու Սրբուհին երկու զավակ ունեցան՝ Գագոն ու Մարոն։ Զույգն, ի վերջո, բաժանվեց, իսկ երեխաներն ընդունվեցին Ադիս Աբեբայի սահմաններից դուրս գտնվող իտալա-ֆրանսիական կաթոլիկ գիշերօթիկ դպրոց։ Երբ յոթ տարի անց Մուսոլինին Եթովպիայի դեմ պատերազմ է հայտարարում, դպրոցն ամբողջովին այրվում է։ «Մեկ ակնթարթում Մարոն ու Գագոն կորցնում են իրենց տունը։ Դեռեւս պատանի՝ նրանք հայտնվում են պատերազմի հորձանուտում»,- ասում է Բեան։
Քաղաքական իրավիճակը մայրաքաղաքում վատթարանում էր։ Երբ իտալական զորքը մտնում է քաղաք, Հայլե Սելասիե կայսրը փախչում է Անգլիա։ «Էթնիկ փոքրամասնությունների նկատմամբ ատելությունը մեծ արագությամբ տարածվում էր։ Բնակարանները, տներն ու խանութները կողոպտվում էին ու հրդեհվում։ Մենք ապաստանեցինք հայկական եկեղեցում եւ փրկվեցինք բրիտանական դեսպանատան կողմից,- գրում է Գագոն,-տարհանումը մի քանի շաբաթ տեւեց։ Երբ վերադարձանք, մեր տունն արդեն թալանված էր ու մասամբ այրված»։
Քերբեկյանների համար իրավիճակը շուտով էլ ավելի վատացավ։ 1936 թվականին Հրանտին սխալմամբ ձերբակալում եւ բանտարկում են՝ համարելով Մուսոլինիի ֆաշիստական ռեժիմի քաղաքական դաշնակից։ Զրկվելով ամուսնու ֆինանսական աջակցությունից՝ Սրբուհին վաճառում է ունեցվածքը, երկու զավակներին տանում Կիպրոս, որտեղ արդեն բնակություն էր հաստատել նրա եղբայր Հակոբը։ Սակայն երբ սկսվեց Երկրորդ աշխարհամարտը, խաղաղ ու ապահով ապագայի նրա բոլոր հույսերը հօդս ցնդեցին։
| Բեայի պապը՝ Հրանտ Քերբեկյանը |
Վերադարձ օտար ափեր
Երբ Երկրորդ աշխարհամարտն ավարտվեց, Սելասիե կայսրը վերադարձավ Եթովպիա, Քերբեկյանները՝ նույնպես։ Գագոն սկսեց աշխատել բանկում, իսկ Մարոն աշխատանք գտավ դեղատներից մեկում։ Երկուսն էլ տքնաջան աշխատում էին որոշակի գումար կուտակելու եւ Ամերիկա արտագաղթելու նպատակով, սակայն դեղատանը Մարոն հանդիպում է Դիտերին՝ իր ապագա ամուսնուն, որը հյուսիսային Գերմանիայից էր։ Նրանք ամուսնանում են ու 1957 թվականին Եթովպիայից տեղափոխվում Գերմանիա՝ իրենց հետ տանելով Մարոյի մորը՝ Սրբուհուն։
| Բեայի Սրբուհի տատիկն ու Մարո մայրիկը Բեայի եւ քույրերի հետ |
Նյութի պատմական հավաստիությունն ստուգված է 100 LIVES նախաձեռնության հետազոտական խմբի կողմից:
