Եռանդուն Դավիթ Յանը բոլոր առումներով տաղանդավոր մարդ է։ Ծնվել է Երեւանում հայ մորից ու չինացի հորից եւ 47 տարեկանում հասցրել է կառուցել տեխնոլոգիական կայսրություն (ABBYY), մշակել առաջին շարժական համակարգիչը երիտասարդների համար (Cybiko), ստեղծել ռեստորանային ու հյուրանոցային բիզնեսի կառավարման նորարարական համակարգ (iiko) եւ առցանց վճարումների հարթակ (Platius), Մոսկվայում բացել արտ-սրճարան ու չորս ակումբ, Երեւանում հիմնել կրթական հիմնադրամ («Այբ» դպրոցը), գիրք գրել («Այժմ ուտում եմ այն, ինչ ցանկանում եմ»), տուն նախագծել, ֆիզիկայի ու մաթեմատիկայի գծով ստանալ գիտական աստիճան, նկարահանվել հեռուստածրագրում, մի քանի ֆլեշմոբ կազմակերպել, ինչպես նաեւ գործարար ու բարեգործական ամենատարբեր նախագծերի անվերջանալի շղթայում մասնակցել որպես համահիմնադիր, համաներդրող ու խորհրդատու։ Բացի այդ, նա ժամանակ է գտել հայտնաբերելու «երջանկության բանաձեւը» եւ հասկացել, թե ինչպես հասնել անմահության։
Չնայած անձնական ու մասնագիտական ձեռքբերումների այսպիսի տպավորիչ ցանկին՝ հանդիպման ընթացքում Դավիթ Յանը բաց եւ ընկերասեր մարդու տպավորություն է թողնում։ Յանը հեշտությամբ է գտնում ցանկացած բարդ հարցի պատասխան. նա վստահ է իր ուժերին, խորագիտակ է ու պերճախոս։ Աննա Հարությունովան (100 LIVES) Դավիթ Յանի հետ հանդիպել է Կալիֆորնիայի Պորտոլա Վելլի քաղաքի (Յանն ընտանիքով այստեղ է բնակվում) սրճարաններից մեկում եւ զրուցել նրա հաղթանակների ու պարտությունների գաղտնիքների, ինչպես նաեւ հայրենի Հայաստանի մասին։
Կյանքի կանոնների մասին
100 LIVES. Ամեն անգամ, երբ ինչ-որ բան եք նախաձեռնում, թվում է՝ ոչ Ձեր ոլորտում, հաջողության եք հասնում։ Որտեղի՞ց սեփական ուժերի նկատմամբ այդքան վստահություն։
Դ. Յան. Ուղղակի ես ավելի քիչ եմ վախենում սխալվել։ Ես պարզապես շատ չեմ մտորում «իսկ ի՞նչ կլինի, եթե չստացվի» թեմայի շուրջ։ Եռանդով եմ մոտենում գործին, ի սկզբանե վստահությունն էլ, անշուշտ, կա։ Մասամբ սա պայմանավորված է Ֆիզտեխով. այն մարդկանց համար, ովքեր անցնում են ֆիզտեխի դպրոցը, ծովը ծնկներից է։ Սա նման է պատերազմի ընթացքում հետախուզությանը։ Եթե բոլորը զգուշավորություն ցուցաբերեն, ոչինչ չի ստացվի։
Սակայն, պետք է խոստովանել, որ մեկ մարդը բավարար չէ։ Մի ծաղկով գարուն չի գա։ Անհրաժեշտ է միմյանց ոգեշնչող մարդկանց խումբ։ Թիմ, որի անդամները միմյանց հույս են տալիս, որ ամեն ինչ կստացվի։ Երբեք միայնակ նոր բիզնես չեմ նախաձեռնում։
Եթե ոչ մեկից արձագանք չես ստանում, ինչ-որ պահի ինքդ էլ ես մարում։ Եթե ոչ ոք հետդ կռիվ չսկսի, ապա քեզ էլ այն պետք չէ։ «YCombinator»-ում [ԱՄՆ-ում առեւտրային առումով ամենահաջողված բիզնես-արագացուցիչը (accelerator) – խմբ.] ամփոփել են ընկերությունների վիճակագրությունը. այն ընկերությունները, որոնք գնահատվել են 100 եւ ավելի միլիոն դոլար, ունեցել են երկու կամ երեք համահիմնադիր։
100 LIVES. Մի քանի հարցազրույցում Դուք ասել եք, որ հաջողակ բիզնես չի ստացվի, եթե նպատակը սոսկ գումար վաստակելը լինի։ Այժմ Սիլիկոնյան հովտում ներդրողի, սկսնակ բիզնեսներին աջակցողի դերում դեռեւս այդ տեսակետի՞ն եք։ Չէ՞ որ երբեմն մարդիկ գալիս են իրենց գաղափարներով, իսկ Դուք, որպես ներդրող, պետք է գնահատեք առեւտրային կենսունակությունը։
Դ. Յան. Կոմերցիոն կենսունակությունն այնքան էլ փող աշխատելու հարց չէ, ուրիշ բան է։ Դա նշանակում է անել մի բան, որ անհրաժեշտ է ինչ-որ մեկին։ Կարծեմ Սթիվ Ջոբսն էր ասում. «Ձեզ շրջապատող աշխարհի համար լավ բան արեք, եւ աշխարհը կհոգա ձեր մասին»։ Սա մարկետինգի հերթական սահմանումներից է։
Ձեռնարկատիրոջ, գործարարի, ինչպես եւ ցանկացած մեկի խնդիրն է անել մի բան, որն անհրաժեշտ կլինի այլ մարդկանց։
100 LIVES. Ունե՞ք երազանք։ Նախկինում երազում էիք սպորտային կոշիկների ու ջինսե տաբատի մասին, իսկ հիմա՞։
Դ. Յան. Այո: Օրինակ՝ «Այբ» դպրոցը... Ես շատ լավ եմ հասկանում Արամին [Փախչանյան], որն ամեն ինչ թողեց ու ստանձնեց դպրոցի ղեկավարությունը։ Երազանք՝ ստեղծելու այնպիսի դպրոց, որը տարիներ շարունակ տալու է այս աշխարհը փոխող շրջանավարտներ։
Շատ ավելի պարզ բաներ էլ կան. վերջապես տուն կառուցել։
100 LIVES. Իսկ որտե՞ղ է Ձեր տունը։ Թե՞ դուք աշխարհի քաղաքացի եք։
Դ. Յան. Թեեւ մենք Հովտում ենք ապրում, մեր տունն, այնուամենայնիվ, Մոսկվայում է։ Այստեղ՝ Ամերիկայում, մենք քոչվորներ ենք, քանի դեռ սեփական տունը չենք կառուցել։ Մեր նոր տունը չի լինելու ուղղահայաց պատերով, անկյուններն 90 աստիճան չեն լինելու։ Այս նախագիծն արդեն հաստատվել է քաղաքի կողմից։ Մենք շատ էինք վախենում, որ այն չի անցնի, որովհետեւ նախագիծն իսկապես արտասովոր է։ Սակայն իշխանություններն ասացին, որ սա իրենց քաղաքի պատմության մեջ երբեւէ ստեղծված ամենագեղեցիկ նախագիծն է։
Հայաստանի մասին
100 LIVES. Դուք ձեզ հայ համարո՞ւմ եք։
Դ. Յան. Այո՛։ Ես Հայաստանը հայրենիք եմ համարում։ Չինաստանն էլ եմ հայրենիք համարում։ Ես առհասարակ կարծում եմ, որ երեք հայրենիք ունեմ՝ Չինաստանը, Հայաստանը եւ Ռուսաստանը։ Հայաստանում ես մեծացել եմ, այնտեղ ավարտել եմ երեւանյան Ֆիզմաթ դպրոցը, առանց որի ես չէի ծանոթանա ո՛չ Գագիկ Վարդանի Գրիգորյանի, ո՛չ էլ համադասարանցիներիս հետ, որոնց շնորհիվ Ֆիզտեխ ընդունվելու ցանկություն ունեցա։ Եվ Աշոտ Ասլանյանը, եւ բարձր կուրսեցիները, որոնք Ֆիզտեխից գալիս մեզ ֆիզիկա էին սովորեցնում։ Իրենց շնորհիվ է, որ կյանքումս Ֆիզտեխ եղավ, իսկ եթե այն չլիներ, ապա չէին լինի ո՛չ ABBYY-ը, ո՛չ Lingvo-ն, ո՛չ էլ FineReader-ը։ Առանց Հայաստանի իմ կեսը չէր լինի, իսկ ես բոլորովին այլ մարդ կլինեի։
100 LIVES. Իսկ ինչպիսի՞ն է այն՝ հայ ազգությունը։
Դ. Յան. Ինձ թվում է՝ մորս միջոցով հայի արյունն ինձ տվել է անընդհատ ինչ-որ նոր նախագծեր սկսելու, իսկ չինական արյունը՝ սկսած գործերն ավարտին հասցնելու ցանկություն։
100 LIVES. Ռոմանտիզմի ու պրագմատիզմի հավասարակշռությո՞ւն։
Դ. Յան. Չինական տարբերակով դա այդքան էլ պրագմատիզմ չէ։ Դա, ավելի շուտ, արյան մեջ կոդավորված ջանասիրությունն է։ Ես դա տեսնում եմ հորս մեջ եւ տեսնում եմ այստեղ սովորող չինացի ուսանողների ու դպրոցականների մոտ։ Ինչ-որ ընդհանուր գիծ է նկատվում նրանց մոտ։ Եթե սկսել ես, համառորեն գործն ավարտին հասցրու։
100 LIVES. Այսինքն՝ կա՞ն բնավորության ազգային գծեր, որոնք հատուկ են հայերին։
Դ. Յան. Անշուշտ։ Նախաձեռնողականությունը։ Արվեստի տարբեր տեսակների ու ստեղծարարության համակցումը։ Իմ կարծիքով՝ Հայաստանում տարատեսակ արվեստների ձգտող մարդկանց քանակը, միջին հաշվով, ավելի շատ է։ Ու այդ ամենը չափազանց կարեւոր է, քանի որ այդ միահյուսումը հայերին եզակի գենետիկական առավելություններ է տալիս։ Դրանք հարկավոր է օգտագործել, բայց եւ պետք է կարողանալ թիմով աշխատել, սովորել թիմային հաջողություններով ուրախանալ։ Շատ կարեւոր է, որ այսօրինակ նախաձեռնությունը վերածվի ինչ-որ բանի, որը կմնա քեզանից հետո։
Հետեւաբար կարեւոր է այն, ինչ անում է Ռուբենը [Վարդանյան], որովհետեւ նրա նախագիծը գործնականում հենց այդ մասին է՝ սովորել ինչ-որ բան միասնաբար անել, միասին, միահամուռ ջանքերով։ Վառ անհատականությունը շատ կարեւոր է, սակայն այն, ըստ սահմանման, հավաքականության հակառակորդն է։ Այս իմաստով՝ այն մարդկանց վառ անհատականությունը, ովքեր ինչ-որ գործունեություն են ծավալում Հայաստանում։ Նրանք նկարիչներ, երաժիշտներ են՝ հայտնի աշխարհով մեկ։
Սա նման է մեկ վանդակում մի քանի վագր պահելուն։ Շատ բարդ է նրանց ստիպել ինչ-որ բան միասնաբար անել։
100 LIVES. Սա ռոմանտիկ մասն էր, իսկ հիմա մի փոքր պրագմատիկ մասից զրուցենք։ «Այբ»-ում ունեցած ելույթում Դուք ոգեւորված խոսում էիք այն մասին, որ շրջանավարտները պետք է փոխեն Հայաստանը, աշխարհը փոխեն։ Պրագմատիկ առումով, դուք դա ինչպե՞ս եք պատկերացնում։
Դ. Յան. Ճիշտ այնպես, ինչպես ես եմ դա անում, ինչպես դա անում է Ռուբենը, ինչպես ընկերներս են անում։
100 LIVES. Այսինքն՝ դուք ուզում եք, որ մարդն իր սեփական ընկերություննե՞րը բացի։
Դ. Յան. Ես նկատի ունեմ, որ կյանքում ինչ-որ բանի պետք է հասնել ու հետո մի լավ բան անել սեփական հայրենիքի համար։ Հայ ժողովուրդը պահպանել է ուժեղ ներքին կապեր, որոնք շատ երկար են պահպանվում, գուցե նաեւ՝ ընդմիշտ։ Մարդիկ կարող են գնալ ԱՄՆ, Ռուսաստան, Ֆրանսիա, սակայն նրանց ինչ-որ մի բան տանջելու է, մինչեւ սեփական երկրի համար որեւէ բան չանեն։ Ես դա տեսնում եմ սեփական օրինակով, իմ համակուրսեցիների օրինակով. նրանք համարում են, որ հարկավոր է գալ ու մի բան անել սեփական երկրի համար։
100 LIVES. Հայրենիք հասկացությունն արդյոք կարեւո՞ր է։
Դ. Յան. Անպայման, այն բացարձակապես սկզբունքային է։ Դա իռացիոնալ զգացմունք է, որն ապրում ես։ Դուալիզմ է։ Մի կողմից՝ ժամանակակից մարդիկ շատ առումներով աշխարհի քաղաքացիներ են ու լեզուների են տիրապետում, միջազգային նախագծերի են մասնակցում, աշխարհով մեկ են ճամփորդում։ Որքան շատ են ջնջվում սահմանները, այնքան շատ է մարդ իրեն տարօրինակ կերպով միայնակ զգում։ Դու կարող ես կարճ հաղորդագրություն ուղարկել, կամ Viber-ով ուր ասես երկտող ուղարկել՝ մեկ այլ մայրցամաք, սակայն քեզ այլ բան է հարկավոր, ավելի մարմնական, այն, ինչը կարելի է շոշափել։ Հենք։ Սկսում ես հասկանալ, որ այն, ինչ հեշտությամբ տրվել է, հեշտ է կորցնել։
Հետեւաբար, երբ Հայաստան ես գալիս ու տեսնում Արարատը, տեսնում եկեղեցիները, որոնք չորրորդ, յոթերորդ, տասներկուերորդ դարից են կանգնած՝ սեւ տուֆից, որը մամռակալել է։ Ներս ես մտնում ու տեսնում այդ փորագրությունները, տեսնում ես, թե ինչպես է լույսն ընկնում, հասկանում ես, թե արդեն քանի հարյուր տարի է այն այդպես ընկնում։ Պատարագ ես լսում ու հասկանում, որ այն այդպես էր մատուցվում այս բոլոր դարերի ընթացքում։ Ու հասկանում ես, որ WhatsApp-ը, Skype-ը, Viber-ը զիլ են, բայց կան բաներ, որոնք կարելի է շոշափել, ինչից դրանց արժեքը միայն ավելանում է։
