AURORA PRIZE

Սախարովի անվան «Մտքի ազատության» մրցանակը կամ պարզապես՝ Սախարովի մրցանակը, անվանակոչված է խորհրդային շրջանի միջուկային ֆիզիկոս Անդրեյ Սախարովի պատվին: Այն ստեղծվել է 1988թ. Եվրոպական խորհրդարանի կողմից: Մրցանակի նպատակն է պատվել այն անհատներին, ովքեր մարդու իրավունքների եւ մտքի ազատության պաշտպանն են: Առաջադրված թեկնածուների նախնական ընտրությունը կատարվում է Եվրոպական արտաքին գործերի կոմիտեի եւ Եվրոպական զարգացման հանձնաժողովի կողմից: Մրցանակը նաեւ կազմակերպությունների է շնորհվել, որոնցից առաջինը՝ 1992թ. արգենտինական «Պլազա դե Մայոյի մայրերին»:

Սախարովի մրցանակի որոշ դափնեկիրներ դեռեւս ենթարկվում են կոշտ քաղաքական ճնշումների:

Հայտնի մրցանակակիրներ. Նելսոն Մանդելա, Քոֆի Անան 

Միչիգանի համալսարանի Վալենբերգի մեդալը շնորհվում է այն անհատներին, ում ակնառու գործողություններն անհրաժեշտության պահին օգնել են պաշտպանել անպաշտպաններին եւ փրկել ճնշվածներին: Այն անվանակոչված է շվեդ դիվանագետ Ռաուլ Վալենբերգի պատվին, ով կարողացել է փրկել տասնյակ հազարավոր կյանքեր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, հրեաների համար թողարկելով պաշտպանական անձնագրեր ու ապաստան տրամադրելով որպես Շվեդիայի տարածք դրոշմված շենքերում:

Վալենբերգի գործադիր կոմիտեն, որը ներառում է Անն Արբոր համայնքի անդամներին, ուսանողներին ու դասախոսներին, պատասխանատու է ոչ միայն ամենամյա մեդալակիրներին ընտրելու, այլեւ նվիրատվության համար դրամական միջոցներ հայթայթելու համար:

Հայտնի մրցանակակիրներ. Էլի Ուիզել, Աուն Սան Սու Չժի 

Էդելստամի մրցանակը նվիրված է շվեդ դեսպան Հարալդ Էդելստամին, որի՝ մարդու իրավունքների համար պայքարում արիությունն ու արհեստավարժությունը լավ փաստագրված են։ Մրցանակին արժանանալու համար անհատը պետք է պարոն դեսպանի նման քաջություն ցուցաբերի եւ հավատարիմ լինի բարձր բարոյական չափանիշների։ Մրցանակը կարող է շնորհվել կամ մասնավոր անձի, կամ էլ կառավարական, միջազգային կամ ազգային կազմակերպության աշխատակցի, ով ճանապարհ է գտել, թեկուզեւ ոչ ավանդական, պաշտպանելու մարդու իրավունքները երկրում կամ երկրներում, որտեղ դրանք խախտվել են։ Տիպիկ թեկնածուն կարողացել է օգնել նրանց, ում սպառնացել են, կամ նույնիսկ անմիջականորեն մարդկային կյանք է փրկել։    

Հաղթողին ընտրում է միջազգային ժյուրին, որի նախագահն է Էդելստամի թոռնուհին՝ Կարոլին Էդելստամը։ Ժյուրիի յուրաքանչյուր անդամ ներկայացնում է աշխարհի մի մաս. Եվրոպա, Ասիան եւ այլն։

Հայտնի մրցանակակիրներ. Բահարե Հեդայաթ, Բենջամին Մանուել Խերոնիմո 

Քաղաքացիական արիության մրցանակը, որը ոգեշնչված է խորհրդային ժամանակաշրջանի այլախոհ Ալեքսանդր Սոլժենիցինի կյանքով, մի պարգեւ է, որը ճանաչում է չարի դեմ հաստատուն դիմադրությունը մեծագույն անձնական ռիսկի հաշվին։ Մրցանակի նպատակն այն անհատ հերոսների ցուցադրումն է, ովքեր արժանի են ճանաչման։ Նորթքոութ Պարկինսոն հիմնադրամի կողմից 2000թ. հիմնված մրցանակի հաղթողն ընտրվում է միջազգային ոչ-պետական կազմակերպությունների կոմից առաջադրված թեկնածուներից։ Մրցանակի հանձնման արարողությունը տեղի է ունենում Նյու Յորքում կամ Լոնդոնում: Գլխավոր բանախոսների շարքում նախկինում եղել են Բրիտանիայի ներքին գործերի քարտուղար Դուգլաս Հըրդը եւ Չիլիի նախագահ Միշել  Բաչելետը։

2007թ. հիմնադրամը վերանվանվել է Թրեյն հիմնադրամի, ի պատիվ Թրեյն ընտանիքի ու տարիների ընթացքում նրանց ներդրումների։

Հայտնի մրցանակակիրներ. Դենիս Մուկվեջ, Աննա Պոլիտկովսկայա

1993թ. հիմնադրվել է Մարտին Էննալսի մրցանակը՝  մարդու իրավունքների պաշտպանների համար, ի պատիվ Amnesty International-ի նախկին գլխավոր քարտուղար, բրիտանացի իրավապաշտպան Մարտին Էննալսի։ Մրցանակի նպատակն է պաշտպանել այն ակտիվիստներին, ովքեր բացառիկ քաջություն են ցուցաբերում մարդու իրավունքների պաշտպանության ու խթանման գործում։ Այսպես կոչված «պաշտպանող հրապարակայնությունը», որին հասել է մրցանակի դափնեկիրը, հանդես է գալիս որպես վիրտուալ մի վահան, որը պաշտպանում է նրան հնարավոր ճնշումներից ու բռնությունից, որոնց առերեսվում են մարդու իրավունքների բազմաթիվ պաշտպաններ։

Մրցանակը շնորհվում է 20,000 շվեյցարական ֆրանկ դրամական պարգեւի հետ միասին. հաղթողը գումարը պետք է ուղղի մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում իր աշխատանքներին։

Հայտնի մրցանակակիրներ. Հարի Վու, Լիդիա Յուսուպովա 

Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) մրցանակը մարդու իրավունքների բնագավառում հիմնվել է 1966թ. ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի թիվ 2217 բանաձեւի ընդունումից հետո։ Մրցանակը կոչված է «պատվելու ու գնահատելու մարդկանց ու կազմակերպություններին, որոնք բացառիկ ներդրում են ունեցել մարդու իրավունքների առաջխաղացման ու պաշտպանության գործում, որոնք ամրագրված են Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրում եւ Միավորված ազգերի կազմակերպության մարդու իրավունքներին վերաբերող այլ հռչակագրերում»։ 

Ի տարբերություն շատ այլ մարդասիրական մրցանակների ու պարգեւների, ներառյալ Նոբելյան մրցանակը, ՄԱԿ-ի կողմից շնորհվող մրցանակներն իրենց բնույթով դրամական չեն։ Միակ բանը, որ ստանում է մրցանակակիրը, փորագրված մետաղական մի պնակ է, եւ, անշուշտ, բոլորի հարգանքը։

Հայտնի մրցանակակիրներ. Բենազիր Բհուտո, Մալալա Յուսաֆզաի