Վիրո Առնոլդ
Վիրոն ծնվել է Հայաստանում 1969-ին, սակայն արդեն 20 տարի է՝ բնակվում է Գերմանիայում: Սկսելով որպես փողոցային նկարիչ՝ նա աստիճանաբար հեղինակություն ձեռք բերեց արվեստի աշխարհում: Այսօր առաջատար քննադատները նրա տեխնիկան նկարագրում են որպես տպավորիչ եւ ռեալիստական՝ ընդգծելով յուրօրինակ շնորհը, որը նրան թույլ է տալիս խիստ առանձնահատուկ վարպետությամբ փոխանցել բնորդի անհատականությունը:
Վիրոն ինքը համարում է, որ այդ ոճն իրեն է փոխանցվել հայ նկարչական ավանդական դպրոցից: Նա 1984-1988թթ. սովորել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան ուսումնարանում, որն ավարտել է գերազանցությամբ: Երբ ղարաբաղյան պատերազմի բռնկումից հետո Հայաստանում տնտեսական եւ քաղաքական իրավիճակը վատթարացավ, Վիրոն 1991-ին տեղափոխվեց Ռուսաստան եւ դիմեց Իլյա Ռեպինի անվան Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա: Հոր մոտ քաղցկեղ էր հայտնաբերվել, եւ Վիրոն վստահ էր, որ դա նրա բուժման համար անհրաժեշտ միջոցներ հայթայթելու լավագույն հնարավորությունն էր: Գիշերը նկարում էր, իսկ ցերեկն իր աշխատանքները ցուցադրում Կազանի Մայր տաճարի հարեւանությամբ գտնվող Նեւսկի պողոտայում: Ժամանակ առ ժամանակ որեւէ նկար վաճառելով՝ կարողանում էր գոյատեւել, մինչեւ որ հանդիպեց Տիգրան Սահակյանին` հայրենակից, որը ոչ այլ ոք էր, քան Կրոնի պատմության թանգարանի փոխտնօրենը (նախկինում թանգարանը գտնվում էր Կազանի Մայր տաճարում):
«Հարցրեց` կուզե՞մ նկարներս ցուցադրել այնտեղ: Լրագրողներ հրավիրեց: Ցուցադրեցի 20-30 կտավ, այդ մասին «Երեկոյան Լենինգրադ» թերթը նույնիսկ հոդված գրեց»,- հիշում է Վիրոն: Այնուհետեւ Սահակյանն առաջարկեց ցուցահանդես կազմակերպել Գերմանիայի «Ettlingen» թանգարանում, որը համագործակցում էր Կրոնի պատմության թանգարանի հետ:
| Վիրո Առնոլդը |
Կյանքում առաջին անգամ Վիրոն գնաց Գերմանիա եւ ամիսներ անց բնակություն հաստատեց Շտուտգարտում: Այստեղ նույնպես նրա առաջին քայլերը հավակնոտ չէին. փողոցում անցորդների դիմանկարներ էր անում: Մինչեւ որ մի գեղեցիկ օր նա ստացավ բիլիարդի սրահը չեմպիոն մարզիկների նկարներով ձեւավորելու պատվեր. «Այդ աշխատանքը սրտովս էր, երբեք ոչ մի նման բան չէի արել»:
Հաջողված փախուստ
Վիրոն նկարիչ էր դարձել նախեւառաջ մոր` Սեդա Մուրադյանի շնորհիվ, ում ծնողները Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածներ էին: «Մորական կողմի պապս` Մուշեղ Մուրադյանը, անկողնուն էր գամված: Արդեն շատ ծեր էր, երբ ծնվեցի, իսկ երբ 5 տարեկան էի, ցավոք, մահացավ: Նա ծնվել էր Բիթլիսում մոտ 1902-ին: 12 տարեկան էր, երբ ցեղասպանությունն սկսվեց: Իր 7-ամյա եղբոր հետ հրաշքով կարողացավ փախչել Բիթլիսից: Իրենց ունեցած ոսկին եւ այլ արժեքավոր իրերը բարձել էին ավանակների վրա եւ մթնով հեռացել քաղաքից: Ցավոք, իրենց հետ վերցրածի մեծ մասը կորցրեցին, երբ, գետն անցնելիս, բեռնված ավանակներից մեկը փախավ: Հետագայում մայրս պատմում էր, որ ընտանեկան հավաքույթների ժամանակ իր հորեղբայրը կեսկատակ հարցնում էր, թե արդյոք պապս չէր հաջողացրել փրկել ոսկու գոնե մի մասը: Սա Բիթլիսից Երեւան նրանց փախուստը հիշատակելու եզակի դեպքերից էր»,- ասում է Վիրոն։
Մուշեղի պապը հրազեն էր պատրաստում եւ վերանորոգում հայկական ինքնապաշտպանական ջոկատների համար: Իր մարագում էր, երբ թուրքերը հրդեհեցին այն՝ նրան փակելով ներսում: «Ինչ-որ մեկը պետք է որ մատնած լիներ նրան: Իսկ մորը նետեցին թոնիրը, որի կրակներին կուլ գնաց...»,- պատմում է Վիրոն:
Վիրոյի մայր Սեդան աշխատում էր «Հայրենիքի ձայն» հայտնի հայկական թերթի խմբագրությունում: Նա շփվում էր ժամանակի լավագույն եւ ամենատաղանդավոր նկարիչների հետ: «Նրանք հաճախ էին այցելում մեզ եւ ներկեր ու վրձիններ բերում. դա ինձ այնքան հետաքրքրեց, որ որոշեցի իմ ճանապարհը սկսել»: Վիրոյի՝ մանկական ամսագրում տպագրված առաջին գործը ջրաներկով էր արված՝ դրանում կիթառ նվագող երաժիշտ էր: Այդ ժամանակ ընդամենը 6 տարեկան էր: Հետագայում ծնողները վաճառեցին Վիրոյի պապիկի ժառանգած տունը, որպեսզի կարողանան վճարել երկու որդիների ուսման վարձը:
«Հավերժ պարտք եմ նրանց»,- ասում է Վիրոն:
Մայրական կողմի տատը` Մարուսյան, եկել է Մարաշից: Ընտանիքի հետ հասցրել էր ժամանակին լքել Օսմանյան կայսրությունը եւ խուսափել սպանդից: Հորական կողմի տատը` Սաթենիկ Բուդաղյանը, Բիթլիսից էր եւ ընտանիքում միակն էր, որին հաջողվել էր փրկվել: Մեծացել էր որբանոցում: «Ցավոք, երբ վաճառեցինք մեր Երեւանի տունը եւ տեղափոխվեցինք Ռուսաստան, կորցրինք պապերիս եւ տատերիս լուսանկարները»,- տխրում է Վիրոն:
Փողոցներից մինչեւ պատկերասրահ
2000 եւ 2001 թվականներին Վիրոն ցուցահանդեսներ ունեցավ Նյու Յորքում եւ Լոս Անջելեսում: Universal Music-ի ստեղծագործական մենեջեր Ուլլի Կյուներտը (Ulli Kühnert) նրան հանձնարարեց աստղերի դիմանկարներ անել: 2001-ին Վիրոն իր աշխատանքները ցուցադրեց նաեւ Լաս Վեգասի «Կախարդական շոուին» եւ հանդիպեց բռնցքամարտիկ Ֆլոյդ Մեյվեզեր կրտսերին, որը ցանկացավ դառնալ հաջորդ դիմանկարի «հերոսը»: Վիրոյի աշխատանքների համբավն արագորեն տարածվեց ԱՄՆ հայտնի մարդկանց շրջանում: Շուտով Սնուփ Դոգը եւ շատ ուրիշներ ցանկացան ունենալ Վիրոյի ձեռքով արված իրենց սեփական դիմանկարը:
| Վիրո Առնոլդն ու Սնուփ Դոգը. Լոս Անջելես, 2004թ. |
Որոշ ժամանակ անց Գերմանիայում Վիրոյի տաղանդը բացահայտեց ոչ այլ ոք, քան Ալեքս Գերնանդտը` տեղի ամենահայտնի պատանեկան ամսագրի` «Բրավոյի» (Bravo) գլխավոր խմբագիրը: Արդեն երրորդ անգամ պատահական հանդիպումը Վիրոյին մասնագիտական թռիչքի հնարավորություն տվեց։ Հաջորդ 7 տարվա ընթացքում նրա դիմանկար-պաստառները հայտնվեցին Գերմանիայի ամենավաճառվող, շաբաթական ավելի քան 250 հազար ընթերցող ունեցող ամսագրում: «Բրավոյից» հետո Վիրոն սկսեց աշխատել գերմանական Բունդեսլիգայի «Վերդեր Բրեմեն» (Werder Bremen) թիմի հետ. նրա նկարները տպագրվում եւ վաճառվում էին որպես գեղարվեստական պաստառներ:
«Միշտ երազում էի, որ ինձ հրավիրեն Շտեֆան Ռաաբի հեռուստաշոուին,- պատմում է Վիրոն,- երբ հաղթանակներից մեկից հետո Արթուր Աբրահամը մրցահարթակում պարզեց իմ արած դիմանկարը, Շտեֆանը տեսավ դա եւ կատակեց, թե կցանկանար, որ գործընկերներն իր համար էլ նման դիմանկար պատվիրեին: Որոշ ժամանակ անց հեռախոսիս զանգ ստացա, եւ ինձ հրավիրեցին եթեր: Ցանկացած մեծ հաջողություն բաղկացած է փոքր հաջողություններից»,- վստահեցնում է Վիրոն:
| Վիրո Առնոլդը Շտեֆան Ռաաբի հետ |
Այսօր Վիրոն ունի իր սեփական ստուդիան եւ կնոջ` Հասմիկ Մանուկյանի ու 7 տարեկան որդու` Ռուբենի հետ ապրում է Ֆելբախ քաղաքում, որը գտնվում է Շտուտգարտի հյուսիսարեւելյան մատույցներում: Վերջին տարիներին նրա գործունեությունը նոր ոլորտներ է ընդգրկել, սակայն դիմանկարներ անելը շարունակում է մնալ նրա սիրելի ստեղծագործական աշխատանքը:
