Գայանե Բրեիովա. «Հայերն ինձ ուժ են տալիս»
Մոսկվան նվաճելու եմ եկել 1994 թվականին։ 19 տարեկան էի, մեկուկես տարեկան երեխան՝ գրկիս։ Ամեն ինչ այսպես էր սկսվել. Երեւանում ավարտել էի դպրոցը, ամուսնացել եւ տեղափոխվել Չեխոսլովակիա։ Ամուսինս նկարիչ էր, ստեղծագործում եւ ցուցադրվում էր այնտեղ։ Հետագայում բաժանվեցինք, եւ ես հայտնվեցի Մոսկվայում։ Եկա այստեղ, քանի որ ներքուստ պատրաստ չէի Երեւան գնալ։
Երեւանում չես կարող բարեկամիդ կամ ծանոթիդ ասել. «Դա քեզ չի վերաբերում։ Լռիր եւ ավելորդ հարցեր մի տուր»։
Այժմ հասկանում եմ, որ լուրջ եւ ռիսկային քայլ էր, բայց այն ժամանակ երիտասարդ էի եւ անվախ։ Իմանալով, որ Ռուսաստան եմ տեղափոխվում՝ մայրս ստիպված էր թողնել հիանալի աշխատանքը, եղբորս հանել դպրոցից եւ տեղափոխվել ինձ մոտ։ Այդպես մեր ընտանիքը հայտնվեց Ռուսաստանում՝ չունենալով քաղաքացիություն, փող եւ բարեկամներ։
Շատ էի ուզում բարձրագույն կրթություն ստանալ, բայց հասկանում էի, որ անհրաժեշտ է ապրուստի միջոց վաստակել։ Մի օր մայրիկիս հետ զբոսնում էինք քաղաքում եւ նկատեցինք «Словацкий дом»-ը (Սլովակյան տուն), որը ներառում էր հյուրանոցային համալիր եւ ռեստորան։ Մայրս մնաց փողոցում, իսկ ես որոշեցի ներս մտնել։ Այնտեղ անվտանգության աշխատակից կար։ Նրա հետ խոսեցի սլովակերեն, բայց նա ոչինչ չհասկացավ, քանի որ ռուս էր։ Աղաչում էի նրան, որ թույլ տա ինձ ներս մտնել, բայց նա երկար ժամանակ մերժում էր։ Բացատրում էր, որ մուտքը բաց է միայն դիվանագիտական կորպուսի, Չեխիայի ու Սլովակիայի ներկայացուցիչների համար։ Արդյունքում ինձ թույլ տվեց մոտենալ ընդունարանին։ Այնտեղ սլովակ աշխատակցուհին զարմացավ, որ ազատ տիրապետում եմ լեզվին, եւ հաջորդ օրը հանդիպում նշանակեց տնօրենի հետ։
Դա իմ առաջին հարցազրույցն էր Մոսկվայում։ Ոգեւորված էի ու չէի հասկանում, որ պետք է համեստ հագնվել։ Հագել էի ամենակարճ կիսաշրջազտեստը, շպարվել եւ էմոցիաներով լի ուղեւորվել «Словацкий дом»։ Հանդիպման ժամանակ սլովակերեն ասացի տնօրենին, որ պատրաստ եմ ամեն ինչի։ Իսկ նա նայեց ինձ եւ բացականչեց. «Աստված իմ, որտե՞ղ էիր մինչեւ հիմա։ Ես քեզ աշխատանքի կվերցնեմ, անգամ եթե ամբողջ դեսպանատունն ու Արտաքին գործերի նախարարությունը դեմ լինեն։ Էական չէ՝ ունե՞ս քաղաքացիություն, թե՝ ոչ։ Վաղվանից աշխատանքի ես»։ Այդպիսով՝ Մոսկվա ժամանելուց հետո երկու շաբաթ էլ չէր անցել, իսկ ես արդեն որպես մատուցողուհի աշխատանքի էի անցել «Словацкий дом»-ում։ Անչափ երջանիկ էի։
Ռեստորանային բիզնեսը համահունչ է իմ էությանը։ Այն ինձ միանգամից դուր եկավ։ Դա բնական միջավայր էր ինձ համար, քանի որ 10 տարեկանից սկսած շատ եմ պատրաստել։ Հիանալի ռեցեպտորներ ունեմ եւ հպարտանում էի դրանով։ Տորթեր էի թխում, տեսակ-տեսակ աղանդեր, աներեւակայելի համեղ տոլմա պատրաստում։ Քանի որ ամեն ինչ լավ էր ստացվում, մայրս այդ կարեւոր առաքելությունն ինձ էր հանձնարարել։ Ամենից բացի, ես մեծացել եմ սեփական տանը՝ հսկայական բակ եւ տուն ունեինք։ Սեղանը միշտ գցված էր։ Ապրում էինք քեռուս ընտանիքի հետ։ Հինգ երեխա էինք։ Շատ լավ հիշում եմ, թե ինչպես էինք անընդհատ սեղան գցում, հյուրերի սպասում։
Իրական հյուրասիրությունը դեռ մանկուց էր ինձ համար բնական։
Մոսկվայում չկարողացա թատերական բուհ ընդունվել եւ սովորական ուսանող լինել, քանի որ ինձ անհրաժեշտ էր գտնել երեկոյան դասընթացներ ու համատեղել դրանք աշխատանքի հետ։ 17 տարեկանից սովոր եմ եղել, որ չեմ կարող միայն իմ մասին մտածել։ Թեեւ մայրս կողքիս էր եւ օգնում էր ինձ, ես երեխա ունեի եւ պետք է ավելի պատասխանատվությամբ վերաբերվեի կյանքին։
Բարեկամներն ամաչում էին իմ աշխատանքից, նախատում մայրիկիս, որ ես մատուցողուհի եմ աշխատում, եւ ստիպված էի փոխել աշխատանքս։ Երկու տարի աշխատեցի Մոսկվայի կենտրոնական ֆոնդային բորսայում որպես բրոքեր. պարտամուրհակներ ու պարտատոմսեր էի վաճառում։ Այդ աշխատանքն ինձ նույնպես դուր էր գալիս, քանի որ զգացմունքային էր։ Բայց նման գործունեության հիմնական թերությունը գրասենյակային աշխատանքն է։ Ստիպված էի աշխատել փաստաթղթերի հետ, մինչդեռ ողջ հոգով ատում եմ դրանք։ 1998թ. դեֆոլտից եւ բորսայի փակվելուց հետո հիշեցի, թե ինչն էր ինձ երջանիկ դարձնում՝ աշխատանքը ռեստորանում։ Որպես մենեջեր աշխատանքի անցա հայկական «Նոյան տապանում»։ Այդ ժամանակ արդեն հասցրել էի ինստիտուտ ավարտել ու դիպլոմ ստանալ։ Ինձ համար ակնհայտ էր, որ այլեւս այդ բիզնեսը չեմ լքի։
2001 թվականն էր, ես ու չեխ ամուսինս մի տարածք գտանք Սամոտյոչնայա փողոցի վրա, 33 տոկոսի չափով ներդրում կատարեցինք նախնական կապիտալում։ Մնացած գումարը տվեցին եւս երկու գործընկերներ։ Իմ սեփական առաջին նախագիծը կոչվում էր «На лестнице» (Աստիճանի վրա)։ Այն տարբերվում էր բոլորից։
Միշտ բարդացրել եմ կյանքս, որ զարգանամ։ Եթե երաժշտությունից չէի հասկանում, ապա այցելում էի տարբեր բարեր ու ակումբներ, զանազան դիջեյների լսում։ Իրավիճակը նույնն էր կոկտեյլների դեպքում, որոնք ինձ առանձնապես դուր չեն գալիս։ Ստիպված էի տարբեր տեղեր գնալ եւ ուսումնասիրել բարային մշակույթը՝ հետագայում նոր գիտելիքները սեփական ռեստորանում պատվով կիրառելու նպատակով։ 2014թ. փակեցի «На лестнице» ռեստորանը եւ փոխարենը բացեցի «Панаехали» բար-սրճարանը:
«Gayane’s» ռեստորանին հատուկ թրթիռով եմ վերաբերվում, քանի որ այն հայկական է։ Մեծ ռիսկ էր պետք ռեստորանային բիզնեսում 15 տարի աշխատելուց հետո նախագիծը սեփական անունով կոչելու խիզախության համար։ Հինգ տարի առաջ բացեցի այդ ռեստորանը, որի խորհրդանիշի հիմքում իմ ընտանիքի տոհմածառն է։ Նախկինում այդտեղ հնաոճ իրերի խանութ էր. տիրուհուց վարձակալեցի տարածքը, քանդեցի ամեն ինչ եւ ռեստորան կառուցեցի։
Երբ սկսում էի այդ նախագիծը, հայկական խոհանոցն, ի տարբերություն վրացականի, ներկայացված չէր Մոսկվայում: Բոլորը վախենում էին իրերն իրենց անունով կոչել: Ավելի հեշտ ճանապարհ էին ընտրում` ասում էին, որ խոհանոցը կովկասյան է: Ես, ուր էլ լինեմ, միշտ փորձում եմ առաջ մղել հայկական խոհանոցը, կերակուր պատրաստելու հայկական եղանակը:
Այդ ջանքերի, բաց ու պատրաստ՝ վիճելու, սեփական հյուրերին լսելու, խոհանոցը ներկայացնելու եւ ազգային ավանդույթների նկատմամբ հատուկ վերաբերմունք ունենալու շնորհիվ, հայկական խոհանոցն աստիճանաբար դառնում է հաջողված, հետաքրքիր եւ մոդայիկ:
Հայ լինել՝ նշանակում է ճկունություն ունենալ: Պետք է հասկանալ, որ մեր ունեցածը` բարություն, մշակույթ, հազարամյա ավանդույթներ՝ աստծո պարգեւ են: Ինձ շատ էր ուրախացրել ժամանակին Վլադիմիր Պոզների մի արտահայտություն. «Երբ ինձ նայում են փոքրիկ հայ երեխաները, այնպիսի զգացողություն է առաջանում, որ մեռնելիս ավելի քիչ բան կիմանամ, քան նրանք գիտեն ծնվելիս»: Կարծում եմ՝ չափազանց կարեւոր է մեր մեջ համեստություն դաստիարակել, փորձել չընդգծել մեր հայ լինելը: Մեր հպարտությունը չափազանց հզոր է գեների մակարդակում: Երբեմն չենք կարողանում զսպել այն եւ պարծենում ենք, օրինակ, հայտնի հայերով: Բայց որքան բարձր ենք կանգնում, այնքան ավելի ցածր ենք խոնարհվում: Հազարամյա պատմություն ունենալով` մենք պետք է ներողամիտ լինենք:
Կարծում եմ՝ միայն այն մարդը, որն իսկապես գիտի եւ հարգում է սեփական մշակույթը, ունակ է հարգել նաեւ օտարի մշակույթը: Մենք` հայերս, շատ ճիշտ եւ գրագետ ձեւով ենք ինտեգրվում այլ մշակույթներին: Նախ` այն պատճառով, որ ստիպված ենք եղել անել դա պատմական հանգամանքներից ելնելով: Երկրորդ`քանի որ, որպես կերտող ժողովուրդ, կարողացել ենք ճիշտ տեսանկյունից, գրագետ, ոչ ագրեսիվ մատուցել մեր մշակույթը:
Ներդաշնակ մարդ լինելու համար յուրաքանչյուր հայ, իր բնակության վայրից անկախ, պարտադիր պետք է պահպանի իր ինքնատիպությունը:
Հրաշալի մանկություն եմ ունեցել: Մեծ ընտանիքի շնորհիվ այն չափազանց ակտիվ էր: Ես մեծացել եմ բակում. արագ կատարում էի տնային առաջադրանքներն ու վազում փողոց: Վեց տարի սովորել եմ թատերական դպրոցում, մանկուց շատ եմ նկարահանվել: Նաեւ պարային կրթություն ունեմ` տասը տարի հայկական ժողովրդական պարեր եմ պարել եւ շրջագայությունների մեկնել բազմաթիվ խորհրդային քաղաքներ: Վստահ էի, որ դերասանուհի եմ դառնալու, երբ մեծանամ: Բեմադրություններում բոլոր գլխավոր դերերը ես էի կատարում: Տեսախցիկը սիրում է ինձ, իսկ ես` նրան: Բայց երեխա ունենալուց հետո առաջին ամուսինս, խանդոտ լինելով, թույլ չէր տալիս, որ անգամ խանութ մենակ գնայի: Անընդհատ ստիպված եմ եղել նստել ննջարանում:
Ամենավառ հիշողությունները կապված են մայրական կողմի տատիկիս հետ: Նա միշտ իմ կողքին էր՝ կանացիության, սիրո, անձնուրացության հիանալի օրինակ էր: Միշտ նայում էի նրա աչքերին եւ առանց խոսքերի հասկանում, թե ինչ է պետք անել:
Կարդում եմ ընկերներիս գրառումները սոցիալական ցանցերում եւ հստակ հասկանում, որ բոլոր խնդիրներն սկսվում են բարդույթներից: Գիտակցությունը, որ ես ամենագեղեցիկն եմ, հրաշալին ու հաջողակը եւ հաստատ ծնվել եմ երջանկության համար, իմ մեջ ձեւավորվել է հենց մանկության տարիներին: Դա կարեւոր է եւ անգնահատելի: Չնայած ծնողներս ամուսնալուծված էին` նրանցից բացարձակ սեր եմ ստացել: Նրանց հաջողվել է հրաշալի հարաբերություններ պահպանել եւ սեփական օրինակով ցույց տալ, թե ինչպես է պետք բաժանվել:
Չեմ փոշմանում, որ այդպես էլ դերասանուհի չեմ դարձել: Կյանքիս հիմնական կիրքը` խոհարարական արվեստը, միեւնույն է, ինձ տարավ հեռուստատեսություն: Չափազանց շատ եմ նկարահանվում: Ինձ հատկապես դուր են գալիս վավերագրական նկարահանումները, երբ ոչ ոք չի ղեկավարում քեզ եւ հորինված դերեր խաղալու կարիք չկա:
Ամենաշատը կարոտում եմ հայկական արեւն ու լեզուն:
Ուր էլ լինեմ՝ ինձ անպայման պետք է հայեր շրջապատեն: Երբ գալիս եմ Երեւան, հասկանում եմ, որ ինձ չի հերիքում տեմպը: Խելագարի պես սիրում եմ իմ հարազատ քաղաքը, բայց կյանքիս մեծ մասն ապրել եմ Մոսկվայում: Փորձում էի մի նախագիծ իրականացնել Երեւանում: Այն հաջող էր, բայց ինձ թվում էր, թե մարդիկ այնտեղ տասն անգամ ավելի դանդաղ են աշխատում, քան պետք է: Այսօր ես դիտավորյալ բիզնես չեմ բացում Երեւանում, քանի որ դա միակ կետն է աշխարհում, որտեղ ես լրացնում եմ էներգիաս: Մնացած վայրերում ես այն տալիս եմ:
Յուրաքանչյուր հայի մեջ արմատացած է այն գիտակցումը, որ Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչված չէ: Հենց այդ պատճառով էլ չկա իրական ներում: Այս թեմայով խոսել եմ Ֆրանկֆուրտում բնակվող հոգեթերապեւտ զարմուհուս հետ: Բողոքում էի, որ մենք շատ սեւեռված ենք, որ պետք է մոռանանք այդ դժբախտության մասին եւ առաջ գնանք: Բայց նա ասում է, որ հոգեբանության տեսակետից անհրաժեշտ է ճանաչում ու ներում: Եթե ամբողջ աշխարհը ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը, մենք ավելի ուժեղ կդառնանք: Երբեք չենք կարողանա մոռանալ մեր պատմության այդ էջը, բայց հոգեբանորեն ավելի առողջ կլինենք:
Գայանե Բրեիովա -Աֆյան. ռեստորանային բիզնեսի հաջողակ ներկայացուցիչ, ծնվել ու մեծացել է Երեւանում, այժմ ապրում է Մոսկվայում եւ ներկայացնում հայկական խոհանոցն իր «Gayane’s» ռեստորանում:
