Լյուսի Աբդալյան
«Հայակ» ազգային կինոյի մրցանակաբաշխության «Լավագույն դերասանուհի» անվանակարգի մրցանակակիր ու ժամանակակից արվեստի բնագավառում «Սելեստե» մրցանակին արժանացած Լյուսի Աբդալյանը վառ նկարչուհի է: Նա անհատականություն է, որը դարձել է այնպիսին, ինչպիսին կա, քանի որ սիրում է այն, ինչով զբաղվում է: Նրա՝ մարդկությամբ ու մշակույթով հմայված աշխարհիկ ու ազատաշունչ նյույորքցու ներկայիս կյանքն ավելի շատ պատահականության արդյունք է, քան՝փառքի հասնելու հաստատակամության: Չնայած պատերազմի ազդեցությանն ու հարկադրված արտագաղթին, որոնց միջով անցել է պատանեկության տարիներին, նա իր կյանքը կառուցել է արվեստի գեղեցկության շուրջ:
| Լյուսի Աբդալյանը՝ Երեւանում |
Աբդալյանի պատմությունը կարող է արտառոց թվալ ցանկացած պարագայում, բացի այն դրվագներից, երբ անդրադառնում ենք հայերի վերջին հարյուր տարվա պատմությանը: Նա ծնվել է Բեյրութում, պատերազմի ժամանակ, երբ իրենց տան շուրջը ռումբեր էին պայթում: Նրա հոր՝ Զավեն Աբդալյանի նկատմամբ մահափորձից հետո ծնողները վճռում են արտագաղթել՝ տեղափոխվելով Մոնրեալ, Կանադա: Նա մեծացել է այնտեղ, բայց ինչ-որ բան պակասում էր, ուստի թողնում է Կանադայում իր ուսումն ու տեղափոխվում Միացյալ Նահանգների արեւմտյան ափ, հաստատվում Հարավային Կալիֆորնիայում ու ավարտին հասցնում ուսումը:
Ավարտելուց կարճ ժամանակ անց տեղափոխվում է Սան Ֆրանցիսկո: Այնտեղ էլ սկսում է նկարել, ոչ այն պատճառով, որ ցանկանում էր հայտնի դառնալ, կամ որ մտածում էր, թե առանձնահատուկ տաղանդով է օժտված, այլ որովհետեւ ստեղծագործական արտահայտչամիջոցի կարիք ուներ, եւ նկարչությունն ապահովեց դա:
| Լյուսի Աբդալյանը՝ երեւանյան իր ստուդիայում |
Մահվան ճիրաններում
Լյուսին ժառանգն է Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած մարդկանց, որոնք սերնդեսերունդ ավելի ու ավելի էին հեռանում իրենց հայրենիքից՝ աշխարհագրորեն, սակայն՝ ոչ մշակույթով: «Տանը մեզ միայն հայերեն էր թույլատրված խոսել»,- պատմում է նա: Հոր կանոններն էին:
Թեեւ նա մեծացել է լիովին հայկական ընտանեկան միջավայրում, սակայն ցեղասպանության թեման հազվադեպ էր քննարկվում:
Նա այդ մասին լսել է հինգ տարեկանում: «Ցնցված էի ու այդ մասին էլ երբեք չէի ցանկանում լսել»,- ասում է նա:
Նրան բախտ չէր վիճակվել ճանաչելու մայրական կողմից իր պապիկին՝ Միհրանին, որը թոքաբորբից մահացել էր Սիրիայի Դամասկոս քաղաքում Լյուսիի տատիկի՝ Հրանտուհու հետ ամուսնանալուց յոթ տարի անց: Նրանք Կեսարիայից (Կայսերի, կենտրոնական Թուրքիա) ու Մարաշից էին (այժմ՝ Քահրամանմարաշ, հարավային Թուրքիա): Նախքան Միհրանի մահը նրանք երկու զավակ էին ունեցել՝ Ալիս եւ Ռոզա Միսիսյանները: Հայրական կողմից Լյուսիի տատիկը՝ Լուսինե Կիզիրյանը, հայրական կողմից նրա պապիկի՝ Հակոբ Աբդալյանի հետ ամուսնացել է Լիբանանում: Երեք զավակ ունեին՝ Համբարձում, Վանի եւ Զավեն Կարապետ:
| Լյուսիի ընտանիքի մայրական պապիկի կողմը. Լյուսիի մայրը (աջից երկրորդը) կանգնած է ծնողների կողքին (աջից երրորդը եւ կենտրոնում)՝ Լյուսիի պապիկի ծնողների հետ (ձախից) |
Խոստում, որը պետք է պահվի
Լյուսիի մայրական կողմի պատմությունը նույնքան դրամատիկ է եւ զարհուրելի: Նրա ապուպապը՝ Մեսիա Միսիսյանը, ծնվել էր Մարաշում: Նա գորգերի արտադրամաս ուներ, ու երբ թուրքերը ներխուժեցին գյուղ, սերնդեսերունդ փոխանցված մի մեծ կարպետ պահանջեցին, որը նա տանն էր պահում: Ընտանիքը բողոքական էր, իսկ գորգի վրա Աստվածաշնչից դրվագներ էին պատկերված, ինչպես հաճախ կարելի է տեսնել հայկական գորգերի վրա: Որպես պատիժ՝ կարպետը չհանձնելու համար, գյուղում ապրող բոլոր բողոքական հայերին պետք է ոչնչացնեին: Եվ նա հանձնեց կարպետը:
| Լյուսիի մայրական կողմի մեծ տատիկի ընտանիքը ցեղասպանությունից առաջ |
Այս պատմությունն իմանալուց հետո Լյուսին խնդրել է աշխարհահռչակ «Թուֆենկյան գորգերի» սեփականատիրոջը՝ Ջեյմս Թուֆենկյանին, իրեն օգնել գտնել այդ կարպետը, եթե այն դեռեւս գոյություն ունի: Սա այն խոստումն է, որը նա տվել է իր մայրական կողմի տատիկին վերջինիս մահից առաջ, խոստում, որը նա մտադիր է պահել:
Նրա ընտանիքի երկու կողմերն էլ ցեղասպանության ժամանակ ի վերջո հայտնվեցին Դամասկոսում ու վերջնական բնակություն հաստատեցին Լիբանանում, իսկ նրա հայրական կողմի տատիկն ու պապիկը նախ անցան Հալեպով:
Արվեստը՝ որպես նոր մեկնարկ
Առաջինը Լյուսիի ընկերներից մեկը խորհուրդ տվեց նրան իր նկարները ներկայացնել Սան Ֆրանցիսկոյում ընթացող գեղագիտական մրցույթին, ինչն էլ նա արեց: Ի զարմանս իրեն՝ նա հաղթեց: Այդ ժամանակ էլ նա մտածեց, որ իր հոբբիի մեջ ինչ-որ բան կա, եւ սկսեց ավելի լուրջ վերաբերվել իր վարպետությանը: Նա ավելի ու ավելի շատ էր նկարում եւ մի քանի աշխատանք արեց, որոնք պարզապես տանն էր պահում: Սակայն այն, ինչ հայտնվում էր ավարտուն կտավների վրա, բնավ այն չէր, ինչ ինքը ցանկանում էր պատմել աշխարհին, ու նա բոլոր աշխատանքները նետում է աղբարկղ: Աբդալյանը մտադիր էր ամեն ինչ նորից սկսել:
Հայաստանը, կարելի է ասել, Լյուսիի տեսադաշտում չէր հայտնվել նրա կյանքի վաղ շրջանում: Նրա ուշադրության առանցքում ուսումնառությունն էր, նկարչի մեկնարկող կարիերան ու փոքրիկ դստերը մեծացնելու անհրաժեշտությունը: Այսպես էր այնքան ժամանակ, մինչեւ նրա մորաքույրը՝ Ռութ Կուպեյանը, նրան հրավիրեց այցելել Հայաստան:
Նա սիրահարվեց:
Անրակի երկայնքով ձգվող արամեերեն դաջվածքով ու նախաճաշի սեղանի շուրջը հանդիպման համար հնարավորինս նորաձեւ հագնված՝ նա աչքի կընկներ ամենուր, իսկ Երեւանում՝ հատկապես:
Այդուհանդերձ, նա իրեն հենց տանն է զգում մի վայրում, որտեղ իր արտաքինն արտասովոր է համարվում:
Հայաստանն իր մարտահրավերներն ունի, սակայն այն, ինչ նա այստեղ ստեղծում է, հայաստանյան ստեղծագործական մթնոլորտի մարմնացումն է: Այստեղ, իր նախընտրած ներկերից օգտվելու սահմանափակ հնարավորության պայմաններում կամ առանց այդ հնարավորության, Աբդալյանը հնարամիտ լուծում է գտել՝ դիմահարդարումը: Պապիրուսի վրա աղջիկների պատկերները նկարելու համար նա օգտագործել է հայրենիք գալիս իր հետ բերած մատնահարդարման ներկերն ու աչքի գծաներկը:
Ներկայում եւ ոչ միայն
Լյուսին թեպետ եւ սկսել է որպես նկարչուհի, սակայն նրա ստեղծագործական ունակություններն անսահման են. մեկ արտահայտչամիջոցը բավարար չէ: Նա լուսանկարներ է անում, հագուստ է նախագծում եւ դերասանությամբ զբաղվում: Իրականում, նրա կարծիքով, իր մեծագույն ձեռքբերումը «Հայակ» ազգային կինոյի մրցանակաբաշխության «Լավագույն դերասանուհի» անվանակարգում մրցանակի արժանանալն է՝ «Կաուչո» ֆիլմում իր դերակատարման համար: Նա զարմացած էր, բայցեւ երախտապարտ. «Ինձ հետ պատահեց այն, ինչի հնարավորությունը երբեւէ մտքովս էլ չէր անցել»,- ասում է նա:
| Լյուսի Աբդալյանը՝ երեւանյան իր ստուդիայում |
Դա է ապագային հավատացող մարդու կյանքը:
Մարդ, որը թույլ չի տվել իրեն վար ձգի այն, ինչը հնարավոր չէ տանել: Մարդ, որը գիտի աշխարհում եղած չարիքի մասին, բայց հավատում է, որ բարին հաղթելու է: Հենց այդ մարդը՝ Լյուսի Աբդալյանն է, որ ահռելի ողբերգությունը վերապրածներին նայելով՝ պետք է ասի. «Կարծում եմ՝ նրանք ոչ թե զոհեր էին, այլ հերոսներ»:
Նյութի պատմական հավաստիությունն ստուգված է 100 LIVES նախաձեռնության հետազոտական խմբի կողմից:
